Milieuvervuiling prijkt hoog bovenaan de lijst van problemen waarmee onze planeet vandaag wordt geconfronteerd. De mens heeft de lucht, het water en de grond aangetast, zowel met natuurlijke als zelf geproduceerde stoffen. We spreken van verontreinigende stoffen wanneer ze de natuurlijke niveaus overstijgen. Zodra we natuurlijke bronnen in een sneller tempo gebruiken en verontreinigen dan de tijd die de natuur nodig heeft om zichzelf te herstellen, kan dat leiden tot vervuiling.
De gevolgen van milieuvervuiling manifesteren zich op verschillende niveaus: gezondheidsproblemen voor mens, dier en plant, soms zelfs met dodelijke afloop (de Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er in 2012 bijna negen miljoen mensen stierven ten gevolge van milieuvervuiling); verlies van biodiversiteit; klimaatverandering … Maar het leidt ook tot economische verliezen. Denk aan de kosten voor bosherstel en om stortplaatsen op te ruimen of bedreigde soorten te beschermen, of het verlies aan inkomsten omdat toeristen wegblijven van vervuilde gebieden …
In het verleden concentreerde het milieubeleid zich op het herstellen van de gemaakte schade. Maar die aanpak schiet op veel vlakken tekort. Problemen worden bijvoorbeeld alleen opgelost in beperkte gebieden, om vervolgens in een andere vorm op een andere plaats opnieuw te verschijnen. Om de milieuproblemen effectief aan te pakken is een preventief milieubeleid nodig: van het verwijderen van vervuiling (eventueel op een natuurlijke manier met behulp van planten of bacteriën bijvoorbeeld) naar schadebeperking en uiteindelijk schadepreventie. Succesvolle voorbeelden van preventie zijn strategieën die de blootstelling van verontreinigde stoffen aan de bron verminderen, zoals de verwijdering van lood uit benzine, het nationale verbod op asbest en cfk’s (drijfgassen en koelmiddelen), recyclage … Ook beleidsmaatregelen om water- en luchtverontreiniging te verminderen, werpen vruchten af.
Maar er is ook een duidelijke systeemaanpak nodig, waarbij het gebruik van grondstoffen en de uitstoot van emissies samen worden bekeken. Zo voorkom je dat er nieuwe problemen ontstaan. Enkel focussen op emissies kan bijvoorbeeld technologieën promoten die emissies wegwerken, maar erg energieverslindend zijn. Er kunnen wel degelijk ‘propere’ technologieën gevonden worden als ze systematisch worden beoordeeld.
Er is niet één pasklare oplossing voor de problematiek van milieuverontreiniging. Wetenschap, beleid, economie en industrie moeten de krachten bundelen om van de wereld een duurzame plek te maken. Om milieuvervuiling aan te pakken is bovendien een andere manier van denken en beleid nodig. We hebben altijd gestreefd naar economische groei, maar economische activiteiten kunnen bijna niet losgekoppeld worden van vervuiling en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen. We mogen het huidige economische groeimodel dus zeker niet los zien van deze problematiek. Misschien moeten we het zelfs in vraag stellen?