Onze samenleving kent op tal van vlakken een exponentiële groei: de bevolking, de vraag naar voedsel, het gebruik van grondstoffen en energiebronnen … Ook de impact van de mens op de natuurlijke leefomgeving neemt hand over hand toe, denk maar aan de klimaatopwarming of de plasticsoep. Maar onze planeet en haar natuurlijke voorraden zijn eindig. De hoeveelheid grondstoffen op aarde is gelimiteerd, zowel op het land als in de oceanen. Ons ecosysteem kan tot op zekere hoogte afvalstromen en de uitstoot van gassen en stoffen absorberen en verwerken, maar als de draagkracht te ver overschreden wordt, is de schade onomkeerbaar.
Wat is de draagkracht van onze aarde? Putten we onze grondstoffen uit, of is er nog marge? Zullen we de groeiende wereldbevolking kunnen blijven voeden? We zijn ons steeds meer bewust van de eindigheid van de voorraden op aarde en van onze impact op de leefomgeving. Onze manier van consumeren wordt in vraag gesteld. De uitdaging is om een duurzame maatschappij tot stand te brengen binnen de grenzen van onze planeet. Hoe die maatschappij er zal uitzien, kan niemand voorspellen. Of we dit doel ooit bereiken, en hoe, evenmin.
Zowel het beleid, het bedrijfsleven als de wetenschap benadert de uitdagingen waar we voor staan nog te fragmentarisch. Zo hebben we verschillende beleidsplannen voor energie, landbouw, mobiliteit en ruimtelijke ordening. Ook het onderzoek is nog altijd sterk disciplinair georganiseerd. De ene onderzoeksgroep legt zich toe op de energie van de toekomst, de andere bestudeert recyclage in het kader van een circulaire economie.
Maar de uitdagingen zijn zo allesomvattend dat alleen een systeemaanpak antwoorden kan bieden. Alle beschikbare kennis moet gebundeld worden op het niveau van een systeem (bijvoorbeeld het energiesysteem), over alle disciplines en beleidsdomeinen heen. Vaak komen de oplossingen uit onverwachte hoek, het is dus goed om ons zoveel mogelijk te laten inspireren door diverse wetenschappelijke domeinen en een kruisbestuiving tussen verschillende disciplines te creëren. Alleen vanuit zo’n systeemaanpak kan een beeld ontstaan van de duurzame maatschappij van de toekomst, en nog belangrijker, van de weg ernaartoe.
Kennis is niets waard als ze in de kast verdwijnt. Het is enorm belangrijk dat kinderen bewust gemaakt worden van de eindigheid van de grondstoffen en de natuurlijke rijkdommen, en van de impact van hun keuzes op het leefmilieu. Iedereen zou moeten inzien dat er alternatieven zijn die beter zijn voor mens en omgeving.
Ook de overheid speelt een sleutelrol in het omgaan met grondstoffen. Nationale en internationale beleidsmakers hebben de belangrijke taak om duurzaam grondstoffenbeheer te bevorderen en de milieukosten te verrekenen in de prijs van producten en diensten – dat is misschien wel de grootste uitdaging van allemaal.