Veel mensen maken zich zorgen over chronische aandoeningen zoals kanker en diabetes. Ze vragen zich af hoe onze levensstijl en omgeving het ontstaan van zulke aandoeningen beïnvloedt. Om dat te bestuderen is een correcte diagnose van chronische aandoeningen noodzakelijk, net als een optimale behandeling die rekening houdt met de specifieke kenmerken van elke patiënt. Die thema’s worden nu al intens onderzocht. Zo gaat er in het diabetesonderzoek bijzonder veel aandacht naar de verschillende manieren om de suikerspiegel optimaal te houden: medicatie, maar ook levensstijl met focus op voeding en lichaamsbeweging. Ook het kankeronderzoek gaat met rasse schreden vooruit, waardoor we beschikken over meer gerichte behandelingen, zoals immuuntherapie en meer precieze chemotherapie met minder bijwerkingen.
Een preventieve benadering, die onderzoekt hoe chronische aandoeningen voorkomen kunnen worden, blijft echter achterophinken. Onderzoek naar de impact van omgevingsfactoren is dan ook niet eenvoudig. Straling, luchtvervuiling, plastics in ons water, voeding in de breedste zin van het woord, een gebrek aan lichaamsbeweging … Het zijn erg complexe en diverse parameters die door heel wat factoren beïnvloed worden.
We moeten de invloed van omgevingsfactoren op het ontstaan en de evolutie van chronische aandoeningen onderzoeken via een geïntegreerde, multidisciplinaire onderzoeksaanpak.
Ten eerste moeten onderzoekers aan de slag met geavanceerde laboratoriummodellen – gekweekte mini-orgaantjes (organoïden), 3D-modellen waarbij bacteriën en gastheercellen samen gekweekt worden, proefdierexperimenten ... Door te werken in gestandaardiseerde, duidelijk gedefinieerde laboratoriumcondities kan je de meeste factoren die de gezondheid beïnvloeden constant houden. Je laat dan enkel de parameter variëren waarvan je de invloed wil onderzoeken. De resultaten van zo’n onderzoek kunnen een indicatie geven van de impact van die parameter op de gezondheid.
Ten tweede zijn uitgebreide epidemiologische studies en populatiestudies nodig om de experimentele vaststellingen van het onderzoek met laboratoriummodellen en proefdieren te bevestigen of te corrigeren. De data die zulke studies opleveren, moeten vervolgens onderworpen worden aan een geavanceerde analyse en in een bevattelijk model worden gegoten. Nieuwe onderzoeksinstrumenten zoals deep sequencing en single cell-analyse (in de context van DNA-analyse), doorbraken in beeldvormingstechnieken en structurele biologie, en innoverende benaderingen zoals systeembiologie (de wetenschap die biologische systemen zoals cellen bestudeert) openen perspectieven om tot betere inzichten te komen.
Grootschalige populatiestudies zijn echter niet eenvoudig vanuit logistiek, financieel en ethisch standpunt. Omdat het ondenkbaar is dat je mensen bewust verontreinigende lucht laat inademen om te bestuderen wat de invloed is op longen en hart, moeten grote bevolkingsstudies worden uitgevoerd om na te gaan hoe de gemeten luchtkwaliteit in bepaalde omgevingen (industrieel gebied versus bosrijke regio) de gezondheid van de bewoners beïnvloedt. Ondertussen moet met de grootste zorg worden nagegaan of andere omgevingsfactoren de resultaten van het onderzoek niet beïnvloeden en tot foute conclusies leiden.