Ons brein is de essentie van ons ‘mens zijn’. Duizenden neuronen in interactie met de omgeving bepalen onze handelingen, gedachten, gedragingen en emoties. Dat is geen statisch gegeven, maar een dynamisch proces dat al begint vanaf dat het zenuwstelsel zich ontwikkelt in de baarmoeder. Het stopt pas bij het overlijden. ‘Een mens is nooit te oud om te leren’ is geen loze uitspraak. Het is niet verwonderlijk dat de hersenen ons meest complexe én meest mysterieuze orgaan zijn.
De voorbije decennia zijn de hersenwetenschappen enorm geëvolueerd: door technologische vooruitgang in neurofysiologische technieken en beeldvormingstechnieken (zoals MR-scans), door de toenemende kennis in de neurogenetica en de moleculaire biologie enzovoort. De voorbije honderd jaar hebben we meer over de menselijke hersenen ontdekt dan de tienduizend jaar daarvoor. We leren hoe onze massa hersencellen zich ontwikkelt en structureert. We beginnen te begrijpen welke processen plaatsvinden in de hersenen, hoe hersencellen verbindingen leggen en welke chemische stoffen ze gebruiken om te communiceren.
Toch valt er nog ontzettend veel te leren over de manier waarop onze hersenen functioneren én over de wisselwerking tussen onze hersenen en de ervaringen die we hebben. We kunnen hersenen nog lang niet ‘namaken’. Niet alleen door de enorme complexiteit, maar ook omdat de menselijke hersenen pas na de puberteit ‘matuur’ worden.
Door de werking van onze hersenen beter te leren kennen, kunnen we onszelf en anderen beter begrijpen. Het zal ons ook meer inzicht geven in de ontwikkeling van de hersenen, hersenaandoeningen en veroudering.
Om dit grotere verhaal te kennen, moeten we onderzoek voeren naar hoe gezonde hersenen functioneren en wat het verband is tussen signalen van de hersenen en (on)bewuste ervaringen. Daarnaast is er onderzoek nodig naar het verschil tussen gezonde en zieke hersenen en naar bepaalde hersenaandoeningen.
Dat is in de eerste plaats werk voor neurowetenschappers, die de onderzoeksvragen benaderen vanuit verschillende disciplines. We denken aan neurobiologen, neurobiotechnologen, specialisten in beeldvorming, ingenieurs, neurologen, psychiaters en psychologen. Zij voeren zowel klinisch onderzoek uit als onderzoek in laboratoria. Daarnaast spelen sociologen, ethici en filosofen een rol. Ook zij onderzoeken de werking van de hersenen, via onderzoek naar gedrag, bewustzijn en ethiek. Verder kunnen ook burgers hun steentje bijdragen, bijvoorbeeld via gedragsonderzoek. Uiteraard moet het onderzoeksbeleid aan onze universiteiten en aan de overheid het grote belang van deze materie inzien en maximaal inzetten op neurowetenschappelijk onderzoek.