Hoe blijven we mentaal gezond?

De uitdaging

De Wereldgezondheidsorganisatie definieert een persoon in goede mentale gezondheid als iemand die “in staat is zich aan te passen aan verschillende leefsituaties, die kan omgaan met hoogte- en laagtepunten, die moeilijke momenten kan doorstaan of problemen kan oplossen. (…) Iemand die voldoende zelfvertrouwen heeft om zich aan te passen aan een situatie waar men niets aan kan veranderen”. Een goede mentale gezondheid is dus meer dan geen mentale ziekte hebben. Het gaat ook over het vermogen om van het leven te genieten. Problemen met mentale gezondheid vind je over de hele wereld. Het gaat van dagelijkse zorgen die we allemaal ervaren tot ernstige, langdurige psychische stoornissen. Zo’n stoornis is een combinatie van verstoord(e) gedachten, percepties, emoties, gedrag en relaties met anderen.

Negen procent van de Vlaamse volwassen bevolking rapporteerde het voorbije jaar een psychische stoornis. Terwijl vrouwen vaker dan mannen een stemmings- of angststoornis melden, kampen mannen vaker met een verslaving. Experts schatten dat ongeveer één op de vier Vlamingen een mentale stoornis zal ontwikkelen in zijn leven. In 2013 schatte de Algemene Gezondheidsenquête van België dat 32 procent van de algemene bevolking ouder dan 15 jaar lijdt aan mentale problemen. Naar schatting 18 procent van die problemen zal op termijn leiden tot ernstigere problemen. En ook in de rest van de wereld nemen mentale problemen toe.

Hoe pakken we dit aan?

Er zijn veel ingewikkelde mechanismen die mentale problemen uitlokken en in stand houden. Wetenschappers volgen het zogenaamde biopsychosociaal model omdat het meestal gaat om een combinatie van drie factoren:

• biologische (genen, functioneren van de hersenen, cognitief functioneren ...)


• psychologische (persoonlijkheid, emotioneel functioneren, stress ...)


• sociale (leefomstandigheden zoals armoede, opvoeding, sociale omgeving ...)

Doorgaans ontstaan mentale problemen door een combinatie van aangeboren ‘kwetsbaarheden’ en ingrijpende gebeurtenissen zoals familiale problemen, overmedicatie, een economische crisis, werkloosheid of het verlies van een geliefde.

Nationaal en internationaal onderzoek heeft aangetoond dat psychotherapie effectief is om mentale problemen aan te pakken, al dan niet in combinatie met medicatie. Onderzoek naar psychotherapie volgt meer en meer de ‘evidencebased’ benadering, die de doeltreffendheid van psychologische tussenkomsten empirisch ondersteunt. We kunnen die wetenschappelijk onderbouwde therapieën stimuleren via interdisciplinair onderzoek, waarbij zowel de biologische, psychologische als sociale factoren bestudeerd worden. Om te evolueren van goed onderbouwde kennis naar praktijkgerichte toepassingen, moeten we in elke stap van het onderzoeksproces niet alleen onderzoekers betrekken, maar ook beleidsmakers, praktijkwerkers, patiënten en hun familie.