Hersenaandoeningen zijn een belangrijke doodsoorzaak en wereldwijd de grootste oorzaak van blijvende invaliditeit. Beroertes, depressie en dementie staan in de top vijf van de belangrijkste aandoeningen in de westerse wereld. Volgens schattingen heeft een derde van de westerse bevolking een neurologische of psychiatrische aandoening. Met de vergrijzing van de bevolking stijgt dat aantal alleen maar. Hersenaandoeningen hebben een enorme socio-economische impact en ook dat zal blijven toenemen. We moeten dus massaal inzetten op het beter begrijpen, voorkomen en behandelen van hersenaandoeningen.
Onze hersenen zijn een heel kwetsbaar systeem, opgebouwd uit honderd miljard individuele cellen. Die communiceren met elkaar via een complex netwerk van verbindingen. De goede werking van onze hersenen en ons zenuwstelsel kan aangetast worden door enerzijds externe factoren als virussen, bacteriën, medicatie, toxische stoffen, trauma en levensstijl, en anderzijds interne factoren als genetische afwijkingen of ‘kwetsbaarheid’, metabole veranderingen en immuunreacties.
Die factoren veroorzaken diverse neurologische en psychiatrische aandoeningen. Cellen kunnen afsterven op een bepaalde plaats in de hersenen of het ruggenmerg en daardoor ziektes veroorzaken als alzheimer, parkinson, amyotrofische laterale sclerose (ALS) en multiple sclerose (MS). Als de bloedtoevoer onderbroken wordt, kan dat tot een beroerte leiden. Tumoren kunnen de hersenen structureel beschadigen. Epilepsie ontstaat door een verhoogde prikkelbaarheid van de hersencellen. Dat kan veroorzaakt worden door een voorafgaand hersentrauma of een beroerte, maar evengoed door een onderliggende afwijking in de genen of de stofwisseling. Sommige aandoeningen, zoals depressie of verslaving, ontstaan door een combinatie van factoren: erfelijkheid, persoonlijke eigenschappen en omgevingsfactoren. Aandoeningen zoals autisme ontstaan doordat erfelijke factoren de hersenontwikkeling anders doen verlopen.
Zowel de wetenschap als de maatschappij moet antwoorden zoeken op heel diverse vragen. Neurowetenschappers moeten de oorzaken van neurologische en psychiatrische aandoeningen verder ontrafelen om tot betere behandelingen te komen. Vaak onderdrukt of verzacht de huidige medicatie alleen de symptomen, of remt of stabiliseert ze de aandoening hooguit. We willen naar een toekomst waarin we hersenaandoeningen kunnen voorkomen of genezen. Denk daarbij aan gentherapie, waarmee je bepaalde aandoeningen zou kunnen genezen die veroorzaakt worden door een gendefect, maar ook aan het belang van een gezonde levensstijl. Om zo’n toekomst te bereiken is er samenwerking nodig tussen wetenschappers, industrie, overheid, patiënten en burgers. Tegelijk moeten we ons als maatschappij voorbereiden op de grote socio-economische impact van hersenaandoeningen. Daarom moeten we inzetten op sensibilisatie en informatie, en ons als maatschappij organiseren om het leven van het groeiende aantal hersenpatiënten en hun omgeving te ondersteunen.