Door techno-economische ontwikkelingen zoals de opkomst van sociale media, mobiele datacommunicatie en het ‘internet der dingen’ is de manier waarop we informatie produceren, uitwisselen en verspreiden ingrijpend veranderd. Informatie en communicatie zijn er altijd en overal, en grijpen in op ons sociaal leven, onze werkomstandigheden, mobiliteit, veiligheid en noem maar op. Dat zal zich in de voorzienbare toekomst alleen maar verder doorzetten.
Een eerste vraag die we ons daarbij moeten stellen: in welke richting gaat deze evolutie, en hoe kunnen we ze analyseren en kwalificeren? Daarvoor moeten we beter begrijpen hoe massamedia en persoonlijke communicatiemiddelen samensmelten, hoe connectiviteit (verbindingen met andere systemen) zich steeds uitbreidt en hoe onze samenleving steeds meer in data wordt gevat (‘dataficatie’). Ook communicatie tussen machines en artificiële intelligentie moeten we beter begrijpen.
Welke invloed hebben die nieuwe mediatechnologieën, communicatie- en informatievormen op de samenleving? Dat is de tweede vraag. Leveren ze een verbetering op? Welke uitdagingen stellen ze? We hebben het dan over:
We hebben diepgaand en vernieuwend onderzoek nodig dat inzichten uit de communicatiewetenschappen koppelt aan inzichten uit onder meer de sociologie, economie, politieke wetenschappen, psychologie, computerwetenschappen, maar ook de cultuurwetenschappen. Onderzoek vanuit abstracte communicatiemodellen of gefocust op traditionele media volstaat niet meer.
Het onderzoek moet concreter en toekomstgerichter worden. Er is een combinatie van methoden uit verschillende disciplines nodig. Zo moeten we nieuwe kaders en meetinstrumenten ontwikkelen om bijvoorbeeld diversiteit, kwaliteit, participatie en concentratie in die nieuwe online, gedataficeerde context te meten en te analyseren. Ook via testen en proeftuinen in de dagelijkse realiteit kunnen we verbanden analyseren en nieuwe modellen uittesten van interpersoonlijke communicatie, datagedreven journalistiek, sociale media, persuasieve communicatie, communicatie met slimme objecten en omgevingen enzovoort.
Nu nieuwe vormen van informatie en communicatie onder impuls van internetbedrijven de hele economie doordringen, moet er voldoende aandacht zijn voor media-economisch onderzoek, maar zeker ook voor ethische en gebruikersaspecten. In een steeds meer datagestuurde, ‘algoritmische’ maatschappij is het belang van de humane wetenschappen des te groter geworden, omdat precies dat wat ons mens maakt niet door robotica en algoritmen vervangen kan worden.