Zijn we in staat ons gedrag aan te passen in functie van een betere wereld?

De uitdaging

Menselijk gedrag speelt een belangrijke rol in ons dagelijks leven en onze samenleving. Hoe wij als individuen handelen heeft een grote impact op de maatschappij. Het aanpassen van ons gedrag is dan ook een essentiële stap in de transitie naar een duurzame samenleving. Maar hoe kunnen we het gedrag van mensen veranderen? Grosso modo zijn er vier strategieën:

1. Emotioneren en associëren. Denk bijvoorbeeld aan de impact van de uitzending van Make Belgium Great Again waarin mensen die al jaren vruchteloos op een orgaan wachten hun verhaal brachten. Heel België werd toen opgeroepen om zich te registreren als orgaandonor.


2. Sociale beïnvloeding. Een voorbeeld is de bobcampagne, waarbij iemand belooft om nuchter te blijven en chauffeur te zijn voor de rest van de groep.


3. Faciliteren en gedrag versterken. Denk aan de pieptoon als je je veiligheidsgordel niet draagt in de auto.


4. Motiveren. Een aantal jaren geleden liep er een advertentie over borstkankerpreventie waarin bekende Vlaamse vrouwen vertelden dat ook zij hun borsten jaarlijks laten controleren. Bij gedragsverandering gaat het erom dat je begrijpt wat mensen beweegt vanuit zichzelf. Je kan mensen namelijk helpen om ‘betere’ keuzes te maken voor zichzelf en hun omgeving.

Hoe pakken we dit aan?

In praktisch alle domeinen vinden er transities plaats: milieuveranderingen, technologische veranderingen, economische veranderingen, demografische veranderingen, destabilisatie van het gezin, evolutie van de arbeidsmarkt … De maatschappij moet daarop anticiperen, en waar mogelijk de transitie sturen en begeleiden. Dat kan met financiële prikkels of door de wetgeving aan te passen, maar dus ook door gedragswijzigingen teweeg te brengen. De wetenschap kan daartoe bijdragen. Alle gedrags- en maatschappijwetenschappen, net als de cultuurwetenschappen, kunnen en moeten informatie en inzichten leveren. Zowel via fundamenteel onderzoek (bijvoorbeeld onderzoeken in welke mate criminaliteit vaker voorkomt op bepaalde plaatsen) als via toegepast onderzoek (bijvoorbeeld: als criminaliteit vaker voorkomt op bepaalde plaatsen, wat leert ons dat dan over de criminaliteitscontrole).