De oorzaken en gevolgen van migratie zijn thema’s die zowel wetenschappelijk als maatschappelijk op zeer veel belangstelling kunnen rekenen. Actuele discussies kijken meestal vrijwel uitsluitend door een hedendaagse bril, maar het is belangrijk om onze blik open te trekken en te onderzoeken wat de drijfveren van en reacties op migratie waren in andere tijden en op andere plaatsen.
Er zijn verschillende factoren die mensen ertoe bewegen om hun thuisland te verlaten: oorlog en conflict, voedselonzekerheid en hongersnood door mislukte oogsten, het ontstaan van grenzen, economische ongelijkheid, betere of goedkopere transportmogelijkheden (denk aan de massamigratie naar Amerika dankzij technologische ontwikkelingen in de stoomvaart, eind negentiende eeuw) ... Naargelang de context werd er in het verleden wisselend gereageerd op migranten: van positief tot vijandig. Door dat allemaal te bestuderen krijgen we een beter inzicht in de factoren die het relatieve succes bepalen van multiculturele samenlevingsvormen, zowel in het verleden als in het heden.
Het komt aan op intensieve samenwerking tussen historisch onderzoek, sociale wetenschappen en het brede publiek. Gedegen historisch onderzoek is nodig om op de verschillende vragen waar we vandaag mee zitten een zinvol antwoord te kunnen formuleren. Dat onderzoek moet gestoeld zijn op een comparatieve (vergelijkende) aanpak die verschillende periodes en plaatsen onder de loep neemt. Op basis van migratieonderzoek in de gedrags- en maatschappijwetenschappen – van sociologie en antropologie tot economie en conflictstudies – kan het historisch onderzoek sterker in dialoog gaan met hedendaagse problemen. Daardoor zal de belangstelling voor het onderzoek bij sociale wetenschappers en het brede publiek toenemen. En hoe meer we over migratie bijleren, hoe meer het begrip voor migranten zal groeien.
Omgekeerd is het ook noodzakelijk dat sociale wetenschappers die zich op hedendaags migratieonderzoek toeleggen, meer kennis nemen van de historische dimensie van migratie. Dat kan helpen om een beter inzicht te krijgen in de vraag welke verbanden algemeen gelden en welke historisch bepaald zijn. Bijvoorbeeld de relatie tussen economische (on)welvaart en migratie: is die van alle tijden of specifieker voor bepaalde tijdzones? Dat inzicht kan op zijn beurt helpen om de samenleving en beleidsmakers te adviseren over hoe we van migratie een succesverhaal kunnen maken.