Oorlog blijft de globale ontwikkeling doorkruisen en maatschappijen ontwortelen, zelfs in tijden van grote technische, mediale en digitale omwentelingen en doorbraken in de wetenschap. Die vaststelling leidt tot fundamentele vragen voor de wetenschap. Kunnen we het risico op gewapende conflicten verminderen door bepalende factoren uit te schakelen? Kunnen we ook inschatten welke vormen van samenwerking leiden tot de oplossing van conflicten? Kortom: welke factoren kunnen ertoe bijdragen om ooit tot een tijd zonder oorlog te komen?
De grootste uitdaging ligt vandaag in meer recente factoren die gewapend conflicten in de hand werken of een duurzame vrede bemoeilijken. Zo hebben natuurrampen ten gevolge van de klimaatcrisis een effect op de maatschappelijke orde. Er bestaan ook nieuwe vormen van ‘hybride’ oorlogsvoering: niet enkel met militaire middelen, maar ook met digitale desinformatiecampagnes en cyberaanvallen. De internationale diplomatie kan die nieuwe en steeds dynamischere ontwikkelingen niet altijd doeltreffend het hoofd bieden. Zeker omdat ze niet enkel politiek of internationaal-rechtelijk te remediëren zijn.
Toekomstig vredesonderzoek kan voortbouwen op uitgebreid kwalitatief en kwantitatief onderzoek vanuit verschillende disciplines: internationaal recht, veiligheidsstudies, conflictstudies, maar ook theologie, rechtsfilosofie en regiostudies. De wetenschap kan een cruciale rol spelen op twee niveaus.
Ten eerste kunnen we inzetten op interdisciplinair onderzoek naar conflictpreventie. We moeten tot een completere ‘radiografie’ van oorlog en conflict komen door ze niet alleen te onderzoeken vanuit politologie, recht, geschiedenis en filosofie, maar die disciplines te combineren met disciplines als sociale geografie en klimaatonderzoek.
Ten tweede moeten we een voortrekkersrol opnemen om nieuwe factoren en uitdagingen te identificeren die het risico op gewapend conflict verhogen. En dat niet enkel op microniveau, met lokale factoren of actoren, maar ook op macroniveau, waarbij we internationale ontwikkelingen meer in detail analyseren, zoals de groeiende betwisting van globale normen door bepaalde regio’s.
Een belangrijke rol is ook weggelegd voor herinneringseducatie op school. Dat begint met een goed inzicht in de geschiedenis en in de totstandkoming van conflicten. De volgende stap draait rond historische empathie en betrokkenheid. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld persoonlijke verhalen zoals getuigenissen onder de loep nemen. Ten slotte maak je de beweging naar vandaag: je reflecteert over de betekenis van het verleden voor het heden en je probeert bij leerlingen attitudes zoals kritisch burgerschap en maatschappelijke betrokkenheid te versterken.